Zakon o zaštiti mentalnog zdravlja Republike Srpske

Službeni glasnik Republike Srpske broj: 67/20 od 22.07.2020

GLAVA I

OSNOVNE ODREDBE

Predmet Zakona
Član 1.

Ovim zakonom uređuje se promocija mentalnog zdravlja, prevencija i rano otkrivanje smetnji u mentalnom zdravlju, prava i obaveze u zaštiti mentalnog zdravlja, medicinska intervencija kod lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju, povjerljivost podataka iz medicinske dokumentacije i evidencije lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju, socijalna inkluzija i život u zajednici, zabrane u zaštiti mentalnog zdravlja, nadzor, kao i druga pitanja od značaja za zaštitu mentalnog zdravlja.

Pojam zaštite mentalnog zdravlja
Član 2.

(1) Zaštita mentalnog zdravlja obuhvata mjere i aktivnosti u promociji mentalnog zdravlja, prevenciji i ranom otkrivanju smetnji u mentalnom zdravlju i sprovođenju medicinske intervencije za smetnje u mentalnom zdravlju, a u skladu sa savremenim dostignućima medicinske nauke i prakse.
(2) Zaštita mentalnog zdravlja je od opšteg interesa za Republiku Srpsku (u daljem tekstu: Republika).

Načelo dostupnosti
Član 3.

Načelo dostupnosti u zaštiti mentalnog zdravlja ostvaruje se na način kojim se obezbjeđuje jednaka mogućnost za zaštitu mentalnog zdravlja svim građanima Republike (u daljem tekstu: građani) uz poštovanje medicinske opravdanosti i u skladu sa medicinskim standardima.

Načelo zaštite dostojanstva
Član 4.

Načelo zaštite dostojanstva ostvaruje se kroz pravo na humani tretman građanina u zaštiti mentalnog zdravlja, uz puno poštovanje ljudskog dostojanstva, te fizičkog i duhovnog integriteta.

Načelo poštovanja dijagnoze smetnji u mentalnom zdravlju
Član 5.

Načelo poštovanja dijagnoze smetnji u mentalnom zdravlju zasnovano je na važećim međunarodno priznatim klasifikacijama smetnji u mentalnom zdravlju.

Načelo efikasnosti
Član 6.

Načelo efikasnosti ostvaruje se kroz pravovremeno pružanje adekvatnih usluga u zaštiti mentalnog zdravlja.

Načelo solidarnosti
Član 7.

Načelo solidarnosti ostvaruje se kroz multisektorsku i intersektorsku saradnju u zaštiti mentalnog zdravlja.

Shodna primjena propisa
Član 8.

Na pitanja koja nisu uređena ovim zakonom primjenjuju se propisi kojim se uređuje vanparnični postupak, zdravstvena zaštita, socijalna zaštita, evidencija i statistička istraživanja u oblasti zdravstvene zaštite, djelatnosti u zdravstvu i zdravstvene komore, krivični postupak, izvršenje krivičnih i prekršajnih sankcija, registar lica pravosnažno osuđenih za krivična djela seksualne zloupotrebe i iskorištavanja djece, oblast zaštite ličnih podataka i porodično-pravni odnosi.

Objašnjenje izraza i pojmova
Član 9.

Pojedini izrazi i pojmovi u smislu ovog zakona imaju sljedeće značenje:

mentalno zdravlje je stanje psihičkog blagostanja u kojem lice ostvaruje svoj potencijal, može se nositi sa stresorima svakodnevnog života, radi produktivno i plodno, te pridonosi svojoj društvenoj sredini,
smetnja u mentalnom zdravlju je mentalnozdravstveni problem (u daljem tekstu: mentalni problem), mentalnozdravstveni poremećaj (u daljem tekstu: mentalni poremećaj), poremećaj i/ili oštećeno funkcionisanje povezano sa distresom, simptomima ili klinički izraženim mentalnim poremećajem,
mentalni problem je problem koji interferira sa kognitivnim, emocionalnim i/ili socijalnim sposobnostima nekog lica, bez kliničke slike razvijenog mentalnog poremećaja i odgovara spektru smetnji u mentalnom zdravlju,
mentalni poremećaj je razvijeno, klinički ispoljeno i dijagnostikovano psihijatrijsko oboljenje koje, u različitoj mjeri, interferira sa kognitivnim, emocionalnim ili socijalnim sposobnostima nekog lica i u različitom stepenu ometa ili utiče na svakodnevno funkcionisanje,
mentalno zdravlje u društvenoj sredini je interdisciplinarno područje djelovanja, koje se razvilo na polju psihijatrije s namjerom da se slijede emancipacijski ciljevi, uz uvažavanje principa rada u društvenoj sredini,
zaštitni faktor u zaštiti mentalnog zdravlja je faktor koji održava mentalno zdravlje,
faktor rizika u zaštiti mentalnog zdravlja je faktor koji može narušiti mentalno zdravlje,
lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju je lice koje ima mentalni problem, mentalni poremećaj, poremećaj i/ili oštećeno funkcionisanje povezano sa distresom, simptomima ili klinički izraženim mentalnim poremećajem,
život u zajednici je dio socijalne inkluzije koja licima sa smetnjama u mentalnom zdravlju omogućava, uz podršku društvene sredine, reintegraciju u društvenu sredinu,
društvena sredina je fizička i socijalna sredina u kojoj građani žive i ostvaruju svoje interakcije sa zdravstvenim ustanovama, ustanovama socijalne zaštite, jedinicama lokalne samouprave, vaspitno-obrazovnim ustanovama, medijima, nevladinim organizacijama, udruženjima lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju i udruženjima porodica i lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju.

Gramatički izrazi upotrijebljeni u ovom zakonu
Član 10.

Gramatički izrazi upotrijebljeni u ovom zakonu za označavanje muškog ili ženskog roda, podrazumijevaju oba roda.

GLAVA II

PROMOCIJA MENTALNOG ZDRAVLJA, PREVENCIJA I RANO OTKRIVANJE

SMETNJI U MENTALNOM ZDRAVLJU

Promocija mentalnog zdravlja
Član 11.

Promocija mentalnog zdravlja je aktivnost koja se preduzima da bi se unaprijedilo mentalno zdravlje, kvalitet života i blagostanje građana.
Promocija mentalnog zdravlja iz stava 1. ovog člana ostvaruje se kroz:
podizanje svijesti građana o važnosti mentalnog zdravlja kao osnovnog dijela opšteg zdravlja,
razumijevanje zaštite mentalnog zdravlja i smetnji u mentalnom zdravlju,
razumijevanje faktora rizika koji mogu dovesti do smetnji u mentalnom zdravlju i smanjivanju faktora rizika, te jačanju zaštitnih faktora,
smanjenje stigmatizacije i diskriminacije koja se odnosi na sve oblike smetnji u mentalnom zdravlju i druge aspekte mentalnog zdravlja,
jačanje multisektorske i intersektorske saradnje u cilju sprovođenje kampanja promocije mentalnog zdravlja u društvenoj sredini,
sprovođenje mjera u cilju postizanja kvalitetnijeg života, socijalnog funkcionisanja i blagostanja, te uključivanje građanina i/ili vulnerabilnih grupa u porodičnu, radnu i društvenu sredinu.
Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite (u daljem tekstu: Ministarstvo) planira i sprovodi Program promocije mentalnog zdravlja građana u Republici u saradnji sa Javnom zdravstvenom ustanovom Institut za javno zdravstvo Republike Srpske (u daljem tekstu: Institut) i centrom za zaštitu mentalnog zdravlja doma zdravlja.
Program promocije mentalnog zdravlja iz stava 3. ovog člana sprovodi se u porodičnoj, radnoj i društvenoj sredini.
Ministar zdravlja i socijalne zaštite (u daljem tekstu: ministar) donosi Program promocije mentalnog zdravlja građana iz stava 3. ovog člana.

Prevencija i rano otkrivanje smetnji u mentalnom zdravlju
Član 12.

Prevencija smetnji u mentalnom zdravlju je aktivnost koja se preduzima prije nego što se pojavi smetnja u mentalnom zdravlju, s ciljem sprečavanja razvoja smetnje u mentalnom zdravlju.
Rano otkrivanje smetnji u mentalnom zdravlju je aktivnost koja se preduzima u cilju otkrivanja smetnji u mentalnom zdravlju prije pojave prvih simptoma i znakova smetnji u mentalnom zdravlju, odnosno prije početka razvoja kliničke slike.
Prevencija smetnji u mentalnom zdravlju iz stava 1. ovog člana, kao dio zaštite mentalnog zdravlja, obuhvata sljedeće nivoe:
primarni,
sekundarni,
tercijarni.
Primarnom prevencijom iz stava 3. tačka 1) ovog člana smanjuje se incidenca smetnji u mentalnom zdravlju, te se vrši suzbijanje faktora rizika za razvoj smetnji u mentalnom zdravlju.
Sekundarnom prevencijom iz stava 3. tačka 2) ovog člana smanjuje se prevalenca u mentalnom zdravlju i skraćuje se trajanje smetnji u mentalnom zdravlju ranim otkrivanjem i liječenjem.
Tercijarnom prevencijom iz stava 3. tačka 3) ovog člana smanjuje se težina bolesti i onesposobljenosti u vezi sa smetnjama u mentalnom zdravlju sprovođenjem medicinske intervencije i programima psihosocijalne rehabilitacije.
Institut planira i sprovodi Program prevencije i ranog otkrivanja smetnji u mentalnom zdravlju građana u Republici u saradnji sa zdravstvenim ustanovama.
Direktor Instituta uz saglasnost ministra donosi Program prevencije i ranog otkrivanja smetnji u mentalnom zdravlju iz stava 7. ovog člana.

GLAVA III
PRAVA I OBAVEZE U ZAŠTITI MENTALNOG ZDRAVLJA

Pravo građanina na zaštitu mentalnog zdravlja
Član 13.

Građanin ima pravo na zaštitu mentalnog zdravlja, koja se ostvaruje promocijom, prevencijom i ranim otkrivanjem smetnji u mentalnom zdravlju, kao i sprovođenjem medicinskih intervencija radi otklanjanja tih smetnji.

Obaveza građanina u zaštiti mentalnog zdravlja
Član 14.

Građanin je obavezan da čuva i unapređuje sopstveno mentalno zdravlje i mentalno zdravlje drugih ljudi u porodičnoj, radnoj i društvenoj sredini.

Pravo lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju na zaštitu mentalnog zdravlja
Član 15.

Lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju ima pravo na zaštitu mentalnog zdravlja koje se ostvaruje kroz sprovođenje medicinske intervencije u zdravstvenoj ustanovi, učestvovanje u kreiranju individualnog plana oporavka, te reintegraciju, odnosno uključenje u porodičnu, radnu i društvenu sredinu.

Pravo lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju na informaciju
Član 16.

(1) Lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju ima pravo na informaciju o:

stanju svog zdravlja,
dijagnozi,
prognozi liječenja,
propisima kojima je uređena zaštita mentalnog zdravlja,
mogućnosti da aktivno učestvuje u planiranju i sprovođenju medicinske intervencije u zdravstvenoj ustanovi, kao i u izradi i sprovođenju individualnog plana oporavka, te reintegraciji, odnosno uključenju u porodičnu, radnu i društvenu sredinu,
identitetu i profesionalnom statusu zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika koji učestvuju u planiranju i sprovođenju medicinske intervencije u zdravstvenoj ustanovi i individualnog plana oporavka, te reintegraciji, odnosno uključenju u porodičnu, radnu i društvenu sredinu,
načinu ostvarivanja svojih prava i izvršavanja obaveza,
sprovođenju procjene sposobnosti o davanju pristanka na medicinsku intervenciju,
davanju pismenog pristanka na medicinsku intervenciju, odnosno ne postojanja mogućnosti da se odrekne prava na davanje pristanka na medicinsku intervenciju,
mogućnosti da prilikom davanja pristanka na medicinsku intervenciju bude prisutno lice u koje ima povjerenje,
mogućnostima da u bilo kom trenutku može da povuče prethodno dati pristanak na bilo koju medicinsku intervenciju,
mogućnosti da se radno osposobljava prema programu kreiranom za lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju,
mogućnosti podnošenja zahtjeva, prigovora, žalbi i drugih pravnih lijekova nadležnim pravosudnim, republičkim i organima zdravstvene ustanove,
mogućnosti podnošenja zahtjeva za prekid trudnoće preko desete nedjelje trudnoće, zbog smetnji u mentalnom zdravlju, uz obavezno mišljenje doktora medicine – specijaliste psihijatrije.

(2) Lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju koje je smješteno na odjeljenje psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra, u specijalnu bolnicu ili u zavodu za forenzičku psihijatriju, pored informacije iz stava 1. ovog člana, ima i pravo na informaciju o tome da:

može da se odmara, druži sa drugim licima, bavi rekreativnim aktivnostima i da prima posjete,
kada je klinički procijenjeno da ne postoji mogućnost zloupotrebe, o svom trošku može da šalje i prima, uz punu privatnost, bez nadzora i ograničenja, poštu, pakete, novine i da telefonira,
pristupa multimedijalnim sadržajima,
ni jedna informacija, fotografija, audio ili video snimak ne smije biti puštena u medije bez pristanka tog lica,
može da drži kod sebe predmete koji su sigurni i bezbjedni za ličnu upotrebu,
može da učestvuje, po sopstvenom izboru, u vjerskim aktivnostima, u okviru mogućnosti koje ima odjeljenje psihijatrije bolnice, klinika za psihijatriju kliničkog centra, specijalna bolnica ili zavod za forenzičku psihijatriju,
će biti smješteno u prostoriju sa licem istog pola,
ima uvid u svoju medicinsku dokumentaciju i evidenciju, u skladu sa zakonom,
će biti informisano o ograničavanju prava iz stava 2. t. 2), 3) i 4) ovog člana kod klinički procijenjene mogućnosti i/ili namjere samovoljnog napuštanja odjeljenja psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra, specijalne bolnice ili zavoda za forenzičku psihijatriju i/ili pribavljanja oružja, odnosno psihoaktivne kontrolisane supstance,
će prilikom otpusta biti upoznato sa mogućnostima nastavka medicinskih intervencija i kontinuiteta brige u nadležnom centru za zaštitu mentalnog zdravlja doma zdravlja.

(3) Izuzetno od stava 1. ovog člana, poštujući njegovu nezavisnost, volju i sklonost, a u svrhu podrške za davanje pristanka na medicinsku intervenciju, lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost ima pravo na informaciju o mogućnosti da se savjetuje sa licem u koje ima povjerenje, ukoliko je to lice poznato.
(4) Izuzetno od stava 2. ovog člana, lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost, a koje i poslije savjetovanja u svrhu podrške za davanje pristanka na medicinsku intervenciju može da ugrozi svoj život i bezbjednost ili život i bezbjednost drugih lica, ima pravo i na informaciju da će pristanak na medicinsku intervenciju dati zakonski zastupnik.
(5) Pravo na informacije iz st. 1. i 2. ovog člana ima roditelj, odnosno staratelj za dijete sa smetnjama u mentalnom zdravlju.

Pravo djeteta sa smetnjama u mentalnom zdravlju u zaštiti mentalnog zdravlja
Član 17.

(1) Dijete sa smetnjama u mentalnom zdravlju ima pravo da dā informaciju o svom mentalnom zdravlju i faktorima rizika koji mogu narušiti mentalno zdravlje, te da odluči s kim će tu informaciju podijeliti.
(2) Izuzetno od stava 2. ovog člana, informaciju daje zakonski zastupnik djeteta ako:

postoji sumnja na nasilje nad djetetom ili zlostavljanje djeteta,
postoji sumnja da dijete može ugroziti svoj život i bezbjednost ili život i bezbjednost drugih lica.

(3) Dijete, u smislu ovog zakona, jeste lice do navršenih 18 godina, osim lica kojima je produženo roditeljsko pravo.

Obaveze lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 18.

Lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju je dužno da aktivno učestvuje u planiranju i sprovođenju medicinske intervencije u zdravstvenoj ustanovi, kreiranju i sprovođenju individualnog plana oporavka i reintegraciji u društveni sredinu, te planiranom otpustu ukoliko razumije svrhu, prirodu, posljedice, koristi i opasnosti medicinske intervencije.

Prava zdravstvenog radnika i zdravstvenog saradnika u zaštiti mentalnog zdravlja
Član 19.

(1) Zdravstveni radnik i zdravstveni saradnik u zaštiti mentalnog zdravlja ima pravo na:

obezbjeđenje adekvatnih uslova i sredstava za rad,
sprovođenje programa za prevenciju sagorijevanja,
kontinuiranu edukaciju i dodatnu edukaciju iz specifičnih oblasti,
eksternu superviziju i interviziju, sa ciljem učenja radi dodatnog unapređenja kvaliteta pruženih usluga i
sprovođenje naučnoistraživačke djelatnosti.

(2) Za ostvarivanje prava iz stava 1. ovog člana odgovorni su organi upravljanja i rukovođenja zdravstvenom ustanovom.

Obaveza zdravstvenog radnika i zdravstvenog saradnika u zaštiti
mentalnog zdravlja
Član 20.

(1) Doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije dužan je da:

lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju upozna sa pravom na informaciju iz člana 16. ovog zakona,
vrši procjenu sposobnosti o davanju pristanka na medicinsku intervenciju za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u skladu sa ovim zakonom,
pregleda lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju kako bi utvrdio da li postoji opravdanost za sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u centru za zaštitu mentalnog zdravlja doma zdravlja, specijalističkoj psihijatrijskoj ambulanti, na odjeljenju psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra ili u specijalnoj bolnici.

(2) Zdravstveni saradnik je dužan da poštuje prava lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u skladu sa ovim zakonom.

GLAVA IV
MEDICINSKA INTERVENCIJA KOD LICA SA SMETNJAMA U
MENTALNOM ZDRAVLJU

Sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju

Sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u zdravstvenoj ustanovi
Član 21.

(1) Medicinska intervencija u zaštiti mentalnog zdravlja je zdravstvena usluga koja se pruža licu sa smetnjama u mentalnom zdravlju u zdravstvenoj ustanovi kroz preventivne, dijagnostičke, terapijske i rehabilitacione aktivnosti, a u cilju poboljšanja njegovog fizičkog i mentalnog zdravlja.
(2) Sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju iz stava 1. ovog člana obavlja se u zdravstvenoj ustanovi na primarnom, sekundarnom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite i to:

dom zdravlja,
specijalistička psihijatrijska ambulanta,
bolnica,
specijalna bolnica,
klinički centar i
zavod za forenzičku psihijatriju.

Sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama
u mentalnom zdravlju u domu zdravlja
Član 22.

(1) Sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju obavlja dom zdravlja kroz centar za zaštitu mentalnog zdravlja, kao njegov organizacioni dio.
(2) Centar za zaštitu mentalnog zdravlja iz stava 1. ovog člana sprovodi medicinsku intervenciju za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju koristeći biopsihosocijalni i multidisciplinarni pristup u radu i to kroz:

timski rad u mentalnom zdravlju,
individualni tretman,
grupni tretman,
koordinisanu brigu,
program psihosocijalne rehabilitacije.

(3) Timski rad u mentalnom zdravlju iz stava 2. tačka 1) ovog člana je zajednički rad zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika različitih profila sa jasno definisanim ciljevima koje prihvata i kojima je posvećen svaki član tima uz dijeljenje odgovornosti i liderstva i primjenu adekvatnih procedura u rješavanju problema.
(4) Individualni tretman iz stava 2. tačka 2) ovog člana obuhvata savjetodavne, dijagnostičke, psihodijagnostičke, farmakoterapijske, psihoterapijske i socioterapijske postupke, u skladu sa važećim domaćim ili internacionalnim preporukama i smjernicama, koji sprovodi zdravstveni radnik i/ili zdravstveni saradnik u centru za zaštitu mentalnog zdravlja u skladu sa svojim kompetencijama.
(5) Grupni tretman iz stava 2. tačka 3) ovog člana obuhvata istovremeni rad zdravstvenih radnika ili zdravstvenih saradnika iz centra za zaštitu mentalnog zdravlja sa licima sa smetnjama u mentalnom zdravlju srodnih nozoloških kategorija, obuhvatajući savjetodavne, psihoterapijske ili socioterapijske tehnike.
(6) Koordinisana briga iz stava 2. tačka 4) ovog člana sprovodi se kod lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju sa kompleksnim, višestrukim potrebama, koji su pod visokim rizikom i/ili imaju dijagnostikovan mentalni poremećaj, a zahtijevaju kreiranje individualnog plana oporavka u skladu sa procijenjenim potrebama i rizicima, te efektivno koordinisanje usluga između zdravstvenih ustanova iz člana 21. stav 2. ovog zakona, kao i njihovih partnera u društvenoj sredini, sa ciljem realizovanja kontinuiteta brige i dugotrajnog oporavka i sprečavanja ponovnog sprovođenja medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u bolnici, kliničkom centru, specijalnoj bolnici ili zavodu za forenzičku psihijatriju.
(7) Programi psihosocijalne rehabilitacije iz stava 2. tačka 5) ovog člana sprovode se kod lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju kroz unapređenje kvaliteta života u cilju dodatnog razvijanja vještina kroz radnu terapiju i promovisanja nezavisnosti, kao dodatnih intervencija radi što bolje socijalne inkluzije lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju.
(8) Centar za zaštitu mentalnog zdravlja kreira i u saradnji sa partnerima u društvenoj sredini sprovodi sljedeće programe:

programe promocije mentalnog zdravlja,
programe primarne, sekundarne i tercijarne prevencije u mentalnom zdravlju i ranog otkrivanja smetnji u mentalnom zdravlju,
programe smanjenja stigmatizacije i diskriminacije.

Sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom
zdravlju u specijalističkoj psihijatrijskoj ambulanti
Član 23.

Sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u specijalističkoj psihijatrijskoj ambulanti obavlja se kroz:

individualni tretman iz člana 22. stav 4. ovog zakona,
programe psihosocijalne rehabilitacije iz člana 22. stav 7. ovog zakona.

Sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom
zdravlju u bolnici, kliničkom centru, u specijalnoj bolnici i u zavodu za forenzičku psihijatriju
Član 24.

(1) Sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju obavlja bolnica na odjeljenju psihijatrije, odnosno klinički centar na klinici za psihijatriju i specijalna bolnica.
(2) Sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u zdravstvenim ustanovama iz stava 1. ovog člana vrši se kada je to jedini ili najbolji način da se obezbijedi zaštita mentalnog zdravlja lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju, a medicinske intervencije podrazumijevaju:

prijem,
zadržavanje, odnosno smještaj,
individualni tretman,
grupni tretman,
koordinisanu brigu,
zajedničko planiranje otpusta,
otpust.

(3) Izuzetno od stava 1. ovog člana, sprovođenje medicinske intervencije iz stava 2. t. 1), 2) i 7) ovog člana obavlja se u zavodu za forenzičku psihijatriju u skladu sa propisima kojim se uređuje izvršenje krivičnih i prekršajnih sankcija, a iz stava 2. t. 3), 4), 5) i 6) ovog člana u skladu sa ovim zakonom.

Zdravstveni radnik i zdravstveni saradnik koji sprovodi medicinsku intervenciju za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 25.

(1) Zdravstveni radnik i zdravstveni saradnik sprovode medicinsku intervenciju za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u zdravstvenoj ustanovi iz člana 21. stav 2. ovog zakona u skladu sa svojim kompetencijama, te multidisciplinarnim pristupom uz kontinuiranu međusobnu saradnju.
(2) Zdravstveni radnici iz stava 1. ovog člana su:

doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije,
diplomirani medicinar radne terapije ili diplomirani radni terapeut,
diplomirani medicinar zdravstvene njege ili diplomirana medicinska sestra ili medicinska sestra ili medicinski tehničar.

(3) Zdravstveni saradnici iz stava 1. ovog člana su:

diplomirani psiholog ili diplomirani psiholog – specijalista medicinske psihologije,
diplomirani socijalni radnik,
diplomirani profesor specijalne edukacije i rehabilitacije,
diplomirani specijalni edukator i rehabilitator – razvojni poremećaji,
diplomirani logoped, specijalista logopedije ili surdoaudiologije.

Individualni plan oporavka lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 26.

(1) Individualni plan oporavka lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju je plan oporavka koji obuhvata primjenu medicinske intervencije i pravi se na osnovu procijenjenih potreba lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju, uključujući i procjenu rizika od primjene medicinske intervencije.
(2) Izuzetno od stava 1. ovog člana, individulni plan oporavka uključuje i plan otpusta ukoliko se medicinska intervencija primjenjuje na odjeljenju psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra u specijalnoj bolnici i/ili zavodu za forenzičku psihijatriju.
(3) Individualni plan oporavka lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju utvrđuje stručni tim zdravstvene ustanove iz člana 21. stav 2. t. 1), 3), 4), 5) i 6) ovog zakona koji čine zdravstveni radnici i zdravstveni saradnici iz člana 25. ovog zakona.
(4) Licu sa smetnjama u mentalnom zdravlju stručni tim zdravstvene ustanove utvrđuje, u zavisnosti od medicinskih indikacija, individualni plan oporavka uz učešće tog lica.
(5) Izuzetno od stava 4. ovog člana, licu sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost za kojeg je zakonski zastupnik dao pismeni pristanak na medicinsku intervenciju stručni tim zdravstvene ustanove utvrđuje, u zavisnosti od medicinskih indikacija, individualni plan oporavka uz učešće zakonskog zastupnika i/ili lica u koje lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju ima povjerenje.
(6) Izuzetno od stava 4. ovog člana, djetetu sa smetnjama u mentalnom zdravlju za kojeg je roditelj, odnosno staratelj dao pismeni pristanak na medicinsku intervenciju, stručni tim zdravstvene ustanove utvrđuje, u zavisnosti od medicinskih indikacija, individualni plan oporavka uz učešće roditelja, odnosno staratelja.
(7) Individualni plan oporavka iz stava 1. ovog člana revidira se najmanje jednom u godini dana u saradnji sa licem sa smetnjama u mentalnom zdravlju, njegovom porodicom, zakonskim zastupnikom i/ili licem u koje lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost ima povjerenje i stručnim timom zdravstvene ustanove.
(8) Individualni plan oporavka iz stava 1. ovog člana ulaže se u medicinsku dokumentaciju i čini njen sastavni dio.

Imenovanje i razrješenje Komisije za zaštitu prava lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 27.

(1) Komisija za zaštitu prava lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju (u daljem tekstu: Komisija) u sprovođenju medicinske intervencije obavlja zadatke kojima se obezbjeđuje zaštita prava lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju kroz usmjeravanje rada i aktivnosti u zaštiti mentalnog zdravlja, koja se zasnivaju na načelima profesionalne etike i deontologije.
(2) Članovi Komisije nemaju pravo na naknadu.
(3) Član Komisije dužan je da lične podatke o licu sa smetnjama u mentalnom zdravlju čuva kao profesionalnu tajnu u toku i poslije prestanka trajanja mandata.
(4) Ministar imenuje i razrješava članove Komisije.
(5) Komisiju iz stava 1. ovog člana čini najmanje pet članova i to:

doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije,
diplomirani psiholog ili specijalista medicinske psihologije,
diplomirani socijalni radnik,
državni službenik zaposlen u Ministarstvu i
predstavnik udruženja lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju.

(6) Komisija se imenuje na period od četiri godine.
(7) Komisija donosi poslovnik o radu.
(8) Komisija podnosi Ministarstvu, najmanje jedanput godišnje, izvještaj o radu i predlaže mjere za unapređenje zaštite mentalnog zdravlja.

Zadatak Komisije za zaštitu prava lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 28.

Zadatak Komisije je da utvrdi:

uslove rada i sprovođenje medicinske intervencije u centru za zaštitu mentalnog zdravlja, na odjeljenju psihijatrije bolnice, klinici za psihijatriju kliničkog centra, u specijalnoj bolnici ili u zavodu za forenzičku psihijatriju,
izvršenje obaveza zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika u centru za zaštitu mentalnog zdravlja, na odjeljenju psihijatrije bolnice, klinici za psihijatriju kliničkog centra, u specijalnoj bolnici ili u zavodu za forenzičku psihijatriju,
poštivanje prava lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u skladu sa ovim zakonom i drugim propisima kojima se uređuje oblast zaštite mentalnog zdravlja i ljudskih prava, kao i kroz primanje prigovora i žalbi lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju, njegovog zakonskog zastupnika, članova njegove porodice ili organa starateljstva,
izvršenje obaveza lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju,
sprovođenje procedura u skladu sa ovim zakonom.

2. Postupak za sprovođenje medicinske intervencije

Postupak za sprovođenje medicinske intervencije zbog pogoršanja mentalnog zdravlja lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 29.

(1) Postupak za sprovođenje medicinske intervencije za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju zbog pogoršanja mentalnog zdravlja pokreće služba hitne medicinske pomoći ili služba porodične medicine ili centar za zaštitu mentalnog zdravlja doma zdravlja, a na prijedlog:

lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju,
člana porodice,
zakonskog zastupnika,
doktora medicine iz službe hitne medicinske pomoći ili službe porodične medicine ili centra za zaštitu mentalnog zdravlja doma zdravlja.

(2) Lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju zbog pogoršanja svog mentalnog zdravlja može da se obrati centru za zaštitu mentalnog zdravlja ili službi porodične medicine ili službi hitne medicinske pomoći u domu zdravlja, u kojima doktor medicine, nakon procjene, utvrđuje potrebu daljeg sprovođenja medicinske intervencije u centru za zaštitu mentalnog zdravlja ili na odjeljenju psihijatrije bolnice, ili klinike za psihijatriju kliničkog centra.
(3) Članovi porodice, zakonski zastupnik, organ starateljstva ili doktor medicine iz stava 1. ovog člana, po neposrednom saznanju o stanju mentalnog zdravlja lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojim to lice ugrožava vlastiti život i bezbjednost ili život i bezbjednost drugih lica, usmenim putem, obavještavaju ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove i službu hitne medicinske pomoći doma zdravlja o ugrožavajućem ponašanju tog lica prema sebi ili drugim licima.
(4) Policijski službenici i doktor medicine iz službe hitne medicinske pomoći dužni su da bez odlaganja, a po obavještenju iz stava 3. ovog člana, lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju odvedu u najbližu službu hitne medicinske pomoći doma zdravlja.
(5) Ukoliko doktor medicine iz službe hitne medicinske pomoći doma zdravlja iz stava 4. ovog člana, na osnovu pregleda, procijeni da postoji medicinska indikacija za dalje sprovođenje medicinske intervencije za prijem lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju na odjeljenje psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra i/ili u specijalnu bolnicu, lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju uputiće se bez odlaganja na odjeljenje psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra i/ili u specijalnu bolnicu.

Prijem lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 30.

(1) Prijem iz člana 29. stav 5. ovog zakona obuhvata period od dolaska lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju na odjeljenje psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra i/ili u specijalnu bolnicu radi pregleda do donošenja odluke o zadržavanju, odnosno smještaju u skladu sa propisima kojim se uređuje vanparnični postupak.
(2) Pregled lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju iz stava 1. ovog člana sastoji se od:

utvrđivanja psihičkog i fizičkog stanja,
intervjua,
opšte procjene rizika i
plana praćenja rizika.

(3) Pregled lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju iz stava 2. ovog člana, uz procjenu sposobnosti o davanju pristanka na medicinsku intervenciju u formi mišljenja, u pisanom obliku, obavlja doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije poslije davanja informacije iz člana 16. ovog zakona.
(4) Procjena sposobnosti o davanju pristanka na medicinsku intervenciju u formi mišljenja, u pisanom obliku, iz stava 2. ovog člana ulaže se u medicinsku dokumentaciju i čini njen sastavni dio.
(5) Na osnovu mišljenja o procjeni sposobnosti o davanju pristanka na medicinsku intervenciju iz stava 2. ovog člana i pristanka lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju na popunjenom obrascu, u pisanom obliku, doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije sprovodi medicinsku intervenciju u vidu zadržavanja, odnosno smještaja.
(6) Ministar donosi Pravilnik o postupku opšte procjene rizika i planu praćenja rizika lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju.

Pristanak lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju na medicinsku intervenciju
Član 31.

(1) Lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju daje pismeni pristanak na medicinsku intervenciju iz člana 30. stav 4. ovog zakona nakon što je, poslije izvršene procjene sposobnosti o davanju pristanka na medicinsku intervenciju, utvrđeno da razumije svrhu, prirodu, posljedice, koristi i opasnosti medicinske intervencije u skladu sa propisom kojim je uređen vanparnični postupak.
(2) Izuzetno od stava 1. ovog člana, poštujući nezavisnost, volju i sklonost lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost, u svrhu podrške za davanje pristanka na medicinsku intervenciju, lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju može da se savjetuje sa licem u koje ima povjerenje.
(3) Izuzetno od stava 2. ovog člana, lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost, a koje ni poslije savjetovanja u svrhu podrške za davanje pristanka na medicinsku intervenciju ne dâ pristanak, može se podvrgnuti medicinskoj intervenciji uz pismeni pristanak zakonskog zastupnika.
(4) Dijete sa smetnjama u mentalnom zdravlju može se podvrgnuti medicinskoj intervenciji uz pismeni pristanak roditelja, odnosno staratelja.
(5) Doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije ulaže pismeni pristanak na predloženu medicinsku intervenciju u medicinsku dokumentaciju.
(6) Lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju iz st. 1, 3. i 4. ovog člana, poslije datog pristanka na medicinsku intervenciju iz st. 1, 3. i 4. ovog člana, zadržava se, odnosno smješta na odjeljenje psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra i/ili u specijalnu bolnicu.
(7) Direktor zdravstvene ustanove opštim aktom propisuje sadržaj izjave o pismenom pristanku iz st. 1, 3. i 4. ovog člana u skladu sa propisom kojim je uređena zdravstvena zaštita.

Sprovođenje medicinske intervencije bez pristanka lica sa smetnjama u
mentalnom zdravlju
Član 32.

(1) Lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju za koje je poslije pregleda, dobijanja informacije iz člana 16. ovog zakona i izvršene procjene sposobnosti o davanju pristanka na medicinsku intervenciju utvrđeno da ne razumije svrhu, prirodu, posljedice, koristi i opasnosti medicinske intervencije, te nije sposobno da dâ pismeni pristanak iz člana 31. st. 1, 3. i 4. ovog zakona, može biti podvrgnuto medicinskoj intervenciji bez pristanka u vidu zadržavanja, odnosno smještaja ako je:

medicinska intervencija neophodna da bi se spriječilo značajno pogoršanje zdravstvenog stanja,
neophodno preduzimanje medicinske intervencije bez pristanka lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju da bi se spriječilo ugrožavanje života i bezbjednosti tog lica ili života i bezbjednosti drugih lica,
medicinska intervencija usmjerena ka ponovnom uspostavljanju sposobnosti donošenja odluke o pristanku na medicinsku intervenciju.

(2) Izuzetno od stava 1. ovog člana, dijete sa smetnjama u mentalnom zdravlju, lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost, a za koje trenutno ne postoje uslovi da se pribavi pismeni pristanak roditelja, odnosno staratelja ili zakonskog zastupnika iz člana 31. st. 3. i 4. ovog zakona, može biti podvrgnuto medicinskoj intervenciji bez pristanka u vidu zadržavanja, odnosno smještaja u skladu sa stavom 1. t. 1) i 2) ovog člana.
(3) Doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije iz člana 30. stav 4. ovog zakona sprovodi medicinsku intervenciju zadržavanja, odnosno smještaja.

Sprovođenje medicinske intervencije bez pristanka lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u vidu zadržavanja, odnosno smještaja
Član 33.

Na sprovođenje medicinske intervencije bez pristanka lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u vidu zadržavanja, odnosno smještaja u bolnici, kliničkom centru ili u specijalnu bolnicu primjenjuju se propisi kojim se uređuje vanparnični postupak.

Sprovođenje medicinske intervencije lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u vidu zadržavanja, odnosno smještaja u zavodu za forenzičku psihijatriju
Član 34.

Na sprovođenje medicinske intervencije u vidu zadržavanja, odnosno smještaja lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u zavod za forenzičku psihijatriju primjenjuju se propisi kojim se uređuje krivični postupak i izvršenje krivičnih i prekršajnih sankcija.

Povlačenje pristanka na medicinsku intervenciju lica sa smetnjama
u mentalnom zdravlju
Član 35.

(1) Pristanak na medicinsku intervenciju iz člana 31. ovog zakona može se pismeno opozvati u bilo koje vrijeme.
(2) Licu sa smetnjama u mentalnom zdravlju koje ima namjeru da povuče pristanak na medicinsku intervenciju doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije dužan je da ukaže na posljedice odluke o povlačenju pristanka i o tome sačini službenu zabilješku u skladu sa propisom kojim se uređuje zdravstvena zaštita.
(3) Roditelju, odnosno staratelju djeteta sa smetnjama u mentalnom zdravlju, zakonskom zastupniku lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost, koje ima namjeru da povuče pristanak na medicinsku intervenciju doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije dužan je da ukaže na posljedice odluke o povlačenju pristanka i o tome sačini službenu zabilješku u skladu sa propisom kojim se uređuje zdravstvena zaštita.
(4) U slučaju povlačenja pristanka na medicinsku intervenciju, lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju može biti podvrgnuto medicinskoj intervenciji bez pristanka u skladu sa članom 32. ovog zakona.
(5) Doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije dužan je da u medicinsku dokumentaciju uloži pismeni opoziv pristanka na medicinsku intervenciju.
(6) Ukoliko lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju ne želi da dâ povlačenje pristanka u pismenoj formi, doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije dužan je da u medicinsku dokumentaciju upiše podatak o povlačenju pristanka na medicinsku intervenciju.

3. Primjena fizičkog ograničenja kretanja

Odluka o primjeni i trajanju fizičkog ograničenja kretanja
Član 36.

(1) Fizičko ograničenje kretanja lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju koje je smješteno na odjeljenje psihijatrije bolnice, kliniku za psihijatriju kliničkog centra, u specijalnu bolnicu ili u zavod za forenzičku psihijatriju primijeniće se, izuzetno, kada je to jedini način da se to lice spriječi da svojim ponašanjem:

ozbiljno ugrozi svoj život i bezbjednost,
ozbiljno ugrozi život i bezbjednost drugih lica,
uništi materijalnu imovinu veće vrijednosti.

(2) Doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista neuropsihijatrije ili doktora medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije sa odjeljenja psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra, iz specijalne bolnice i/ili iz zavoda za forenzičku psihijatriju je dužan, prije nego što primijeni fizičko ograničenje kretanja iz stava 1. ovog člana, da upozori to lice da će se nad njim preduzeti mjere fizičkog ograničenja kretanja.
(3) Podaci o mjerama i trajanju primjene fizičkog ograničenja kretanja lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju, kao i ime doktora medicine – specijaliste psihijatrije ili doktora medicine – specijaliste neuropsihijatrije ili doktora medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije koji je donio odluku o primjeni fizičkog ograničenja kretanja iz stava 2. ovog člana, obavezno se upisuju u medicinsku dokumentaciju.
(4) Izuzetno od stava 2. ovog člana, načelnik odjeljenja psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra, odnosno direktor specijalne bolnice ili zavoda za forenzičku psihijatriju dužan je da odmah obavijesti o primjeni fizičkog ograničenja kretanja zakonskog zastupnika lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost, roditelja, odnosno staratelja djeteta sa smetnjama u mentalnom zdravlju.
(5) Mjere iz stava 2. ovog člana koje se primjenjuju radi otklanjanja opasnosti izazvanih postupcima lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju mogu da traju do četiri sata, izuzev ako doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije ne odluči drugačije u skladu sa medicinskim indikacijama.
(6) O produženju mjera iz stava 2. ovog člana sačinjava se obrazloženje koje potpisuje zdravstveni radnik iz stava 5. ovog člana, koje se ulaže u medicinsku dokumentaciju i čini njen sastavni dio.

Praćenje primjene fizičkog ograničenja kretanja
Član 37.

Doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije iz člana 36. stav 2. ovog zakona dužan je da prati i evidentira u medicinskoj dokumentaciji fizičko i mentalno stanje lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju ukoliko je primijenjeno fizičko ograničenje kretanja.

Poziv i savladavanje lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju koje pruža fizički otpor uz pomoć policijskih službenika
Član 38.

(1) Policijski službenik je dužan da se odazove pozivu zdravstvenog radnika ukoliko je potrebna dodatna pomoć prilikom savladavanja lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju, i to samo dok to lice pruža fizički otpor i dok se ne obezbijedi zbrinjavanje i otklanjanje neposredne opasnosti za njega ili za druga lica.
(2) Zdravstveni radnik koji je uputio poziv policijskom službeniku dužan je da taj poziv naknadno, u pisanom obliku, obrazloži i da to obrazloženje uloži u medicinsku dokumentaciju lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju koja čini njegov sastavni dio.
(3) Načelnik odjeljenja psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra, odnosno direktor specijalne bolnice i/ili zavoda za forenzičku psihijatriju dužan je da bez odlaganja dostavi obrazloženje iz stava 2. ovog člana ministarstvu nadležnom za unutrašnje poslove.

Postupak policijskog službenika u slučaju samovoljnog napuštanja
odjeljenja psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra, specijalne bolnice i/ili zavoda za forenzičku psihijatriju lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 39.

Policijski službenik je dužan da na osnovu pismene ili usmene prijave doktora medicine – specijaliste psihijatrije ili doktora medicine – specijaliste neuropsihijatrije ili specijaliste dječje i adolescentne psihijatrije sa odjeljenja psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra, odnosno specijalne bolnice ili zavoda za forenzičku psihijatriju preduzme mjere i radnje da pronađe i vrati lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju koje je samovoljno napustilo odjeljenje psihijatrije bolnice, kliniku za psihijatriju kliničkog centra, specijalnu bolnicu i/ili zavod za forenzičku psihijatriju.

4. Posebni oblici liječenja lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju

Elektrokonvulzivno liječenje lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 40.

(1) Elektrokonvulzivno liječenje lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju može se primijeniti samo ako se kumulativno ispune sljedeći uslovi:

ako je to u najboljem interesu lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju, u odnosu na zdravstveno stanje,
ako su prethodno preduzete sve ostale metode liječenja,
ako je lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju nad kojim se sprovodi liječenje informisano o ovom liječenju pisanim putem,
ako je lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju nad kojim se sprovodi liječenje dalo svoj pristanak na takvo liječenje, u vidu izjave u pisanom obliku.

(2) Primjena elektrokonvulzivnog liječenja lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju dozvoljena je samo uz prethodnu medikaciju, odnosno korištenje anestetika i miorelaksanata.
(3) Podatak o primjeni elektrokonvulzivnog liječenja i pristanak lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u vidu izjave u pisanom obliku iz stava 1. tačka 4) ovog člana, ulažu se u medicinsku dokumentaciju i čine njen sastavni dio.

Liječenje u svrhu kliničkog istraživanja nad licem sa smetnjama u
mentalnom zdravlju
Član 41.

Liječenje u svrhu kliničkog istraživanja nad licem sa smetnjama u mentalnom zdravlju može se vršiti u skladu sa propisom kojim se uređuje oblast zdravstvene zaštite.

5. Zajedničko planiranje otpusta i otpust lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju sa odjeljenja psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra, specijalne bolnice ili zavoda za forenzičku psihijatriju

Zajedničko planiranje otpusta lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 42.

(1) Zajedničko planiranje otpusta lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju uključuje procjenu medicinskih, socijalnih i ekonomskih potreba tog lica tokom sprovođenja medicinske intervencije na odjeljenju psihijatrije bolnice, klinici za psihijatriju, u specijalnoj bolnici i u zavodu za forenzičku psihijatriju, mogućnosti vraćanja tog lica u porodičnu sredinu, te procijenjenih mogućnosti pružanja usluga od strane partnera u društvenoj sredini, a u svrhu osiguranja kontinuiteta brige o mentalnom zdravlju lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju nakon otpusta.
(2) U zajedničkom planiranju otpusta lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju iz stava 1. ovog člana učestvuju sljedeća lica:

doktor medicine – specijalista psihijatrije ili doktor medicine – specijalista dječje i adolescentne psihijatrije,
diplomirani medicinar zdravstvene njege ili diplomirana medicinska sestra ili medicinska sestra ili medicinski tehničar / diplomirani socijalni radnik – koordinator otpusta,
zdravstveni radnik ili zdravstveni saradnik iz člana 26. ovog zakona – koordinator brige iz centra za zaštitu mentalnog zdravlja doma zdravlja,
predstavnik nadležnog centra za socijalni rad,
lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju,
porodica lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju.

(3) U zajedničkom planiranju otpusta lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost, pored lica iz stava 2. t. 1), 2), 3) i 4) ovog člana, učestvuju i:

lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost,
zakonski zastupnik i/ili
lice u koje lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju ima povjerenje.

(4) Ministar donosi Pravilnik o zajedničkom planiranju otpusta lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju.
(5) Ministar pravilnikom iz stava 5. ovog člana propisuje vrste plana otpusta, procjenu potreba lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju, način planiranja, koordinacija i sprovođenja plana otpusta.

Otpust lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 43.

(1) Lice sa smetnjama mentalnog zdravlja koje je dalo pristanak na medicinsku mjeru u vidu izjave u pisanom obliku otpušta se uz plan otpusta tog lica sa odjeljenja psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra i/ili iz specijalne bolnice ukoliko su prestali zdravstveni razlozi za sprovođenje medicinske mjere, a u skladu sa propisom kojim se uređuju evidencije i statistička istraživanja u oblasti zdravstvene zaštite.
(2) Izuzetno od stava 1. ovog člana, lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju koje nije dalo pristanak na medicinsku intervenciju u vidu izjave u pisanom obliku otpušta se uz plan otpusta tog lica sa odjeljenja psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra i/ili iz specijalne bolnice ukoliko su prestali zdravstveni razlozi za sprovođenje medicinske intervencije, a u skladu sa propisima kojim se uređuje vanparnični postupak.
(3) Izuzetno od stava 1. ovog člana, lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju otpušta se uz plan otpusta tog lica iz zavoda za forenzičku psihijatriju u skladu sa propisima kojim se uređuje oblast krivičnog postupka i izvršenje krivičnih i prekršajnih sankcija.
(4) Kopija otpusnog pisma lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju dostavlja se centru za zaštitu mentalnog zdravlja.

GLAVA V

POVJERLJIVOST PODATAKA IZ MEDICINSKE DOKUMENTACIJE I EVIDENCIJE LICA SA SMETNJAMA U MENTALNOM ZDRAVLJU

Vođenje medicinske dokumentacije i evidencije lica sa smetnjama u
mentalnom zdravlju
Član 44.

Medicinska dokumentacija i evidencija lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju vodi se u skladu sa zakonom kojim se uređuje evidencija i statistička istraživanja u oblasti zdravstvene zaštite.

Podaci iz medicinske dokumentacije i evidencije lica sa smetnjama
mentalnog zdravlja
Član 45.

(1) Podaci iz medicinske dokumentacije i evidencije lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju spadaju u podatke o ličnosti u skladu sa propisima kojim se uređuje zaštita ličnih podataka.
(2) Podatke iz stava 1. ovog člana obavezni su da čuvaju zdravstveni radnici i zdravstveni saradnici koji učestvuju u liječenju lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju, kao i druga lica zaposlena u zdravstvenim ustanovama, u skladu sa propisima kojim se uređuje zaštita ličnih podataka, oblast zdravstvene zaštite i krivičnog zakonodavstva.

Dostupnost medicinske dokumentacije i evidencije lica sa smetnjama
u mentalnom zdravlju
Član 46.

(1) Podaci iz medicinske dokumentacije mogu se dostaviti sudu i tužilaštvu u skladu sa propisima kojim se uređuje krivični postupak.
(2) Podaci iz medicinske dokumentacije mogu se dostaviti organu starateljstva u skladu sa propisima kojim se uređuje socijalna zaštita i porodično-pravni odnosi.
(3) Podaci iz evidencije mogu se dostaviti:

Fondu zdravstvenog osiguranja (u daljem tekstu: Fond),
Republičkom zavodu za statistiku,
Institutu.

(4) Medicinska dokumentacija iz stava 1. i evidencija iz stava 2. ovog člana sadrži samo one podatke koji su neophodni za ostvarivanje svrhe zbog koje se zahtijeva njeno dostavljanje.

GLAVA VI

SOCIJALNA INKLUZIJA I ŽIVOT U DRUŠTVENOJ SREDINI

Socijalna inkluzija
Član 47.

Socijalna inkluzija lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju ostvaruje se kroz podizanje na viši nivo socijalnog funkcionisanja, mentalnog zdravlja i kvaliteta života tog lica u porodičnoj, radnoj i društvenoj sredini, a u cilju deinstitucionalizacije.

Život u društvenoj sredini
Član 48.

(1) Život u društvenoj sredini, kao dio socijalne inkluzije, pruža licu sa smetnjama u mentalnom zdravlju prirodnije i podsticajnije uslove života, učestalije i raznovrsnije svakodnevne aktivnosti, povećanu socijalnu interakciju i reintegraciju, te mogućnost ostvarivanja lične samostalnosti u znatno većoj mjeri nego što je to moguće u izdvojenoj institucionalnoj sredini.
(2) Život u društvenoj sredini iz stava 1. ovog člana ostvaruje se kroz zaštićene stambene jedinice za lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju.
(3) Poseban oblik života u društvenoj sredini ostvaruje se kroz homoporodični i heteroporodični smještaj.

Zaštićena stambena jedinica
Član 49.

(1) Zaštićena stambena jedinica obezbjeđuje smještaj licu sa smetnjama u mentalnom zdravlju koji se na drugi način ne može zbrinuti, a stanje mentalne smetnje ne zahtijeva zadržavanje, odnosno smještaj u specijalnu bolnicu.
(2) Život u zaštićenoj stambenoj jedinici za lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju obezbjeđuje se kroz:

zaštićeno stanovanje i
stanovanje uz podršku.

(3) Zaštićeno stanovanje iz stava 2. tačke 1) ovog člana obezbjeđuje 24-časovni nadzor i podršku zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika i stručnih radnika u oblasti socijalne zaštite u postojećim ustanovama, nad licima sa smetnjama u mentalnom zdravlju koji žive u manjim grupama i stambenim jedinicama i u kojima uče o socijalnim vještinama i navikama u cilju pripreme za samostalni život i reintegraciju u društvenu sredinu.
(4) Stanovanje uz podršku iz stava 2. tačke 2) ovog člana obezbjeđuje zbrinjavanje lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u cilju socijalne inkluzije lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju, u kojima stručna podrška zavisi od potreba ovih lica i nije potreban 24-časovni nadzor zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika i stručnih radnika u oblasti socijalne zaštite nad licima sa smetnjama u mentalnom zdravlju.

Homoporodični i heteroporodični smještaj
Član 50.

Homoporodični i heteroporodični smještaj je model za smještaj i zbrinjavanje lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju koji se zasniva na ugovornom odnosu specijalne bolnice u kojoj je liječen i porodice lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju ili druge porodice u kojoj bi se lice sa smetnjama u mentalnom zdravlju smjestilo u cilju što kvalitetnije pripreme za reintegraciju u društvenu sredinu.

GLAVA VII
ZABRANE U ZAŠTITI MENTALNOG ZDRAVLJA

Zabrana diskriminacije
Član 51.

Zabranjen je svaki vid diskriminacije građanina i pacijenta u zaštiti mentalnog zdravlja.

Zabrana zloupotrebe u zaštiti mentalnog zdravlja
Član 52.

Zabranjena je zloupotreba u zaštiti mentalnog zdravlja koja se ostvaruje kroz zabranu zlostavljanja, zanemarivanja, iskorištavanja, stigmatizacije, zloupotrebe, nehumanog ili ponižavajućeg postupanja prema građaninu i pacijentu.

Zabrana primjene psihohirurgije i sterilizacije
lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju
Član 53.

Zabranjena je primjena psihohirurgije i sterilizacije u liječenju lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju.

Zabrana primjene elektrokonvulzivnog liječenja
Član 54.

Zabranjena je primjena elektrokonvulzivnog liječenja djeteta u zaštiti mentalnog zdravlja.

GLAVA VIII
NADZOR

Upravni nadzor
Član 55.

Upravni nadzor nad primjenom ovog zakona vrši Ministarstvo.

Inspekcijski nadzor
Član 56.

Inspekcijski nadzor nad primjenom ovog zakona vrši zdravstveni inspektor u skladu sa zakonom kojim se uređuje oblast inspekcija u Republici.

Ovlaštenja zdravstvenog inspektora
Član 57.

(1) U obavljanju inspekcijskog nadzora, pored ovlaštenja utvrđenih propisima kojim se uređuje oblast krivičnog zakonodavstva i inspekcije, zdravstveni inspektor je ovlašten i da:

naloži vođenje medicinske dokumentacije i evidencija propisanih ovim zakonom,
naloži direktoru bolnice, kliničkog centra, specijalne bolnice ili zavoda za forenzičku psihijatriju da sprovede predložene mjere Komisije,
zabrani svaki vid diskriminacije građanina i pacijenta u zaštiti mentalnog zdravlja,
zabrani zloupotrebe građanina i pacijenta u zaštiti mentalnog zdravlja,
zabrani primjenu psihohirurgije i sterilizacije u liječenju lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju,
zabrani primjenu elektrokonvulzivnog liječenja djeteta sa smetnjama u mentalnom zdravlju,
zabrani druge radnje koje su suprotne ovom zakonu i propisima donesenim na osnovu ovog zakona.

(2) Zdravstveni inspektor je u slučajevima sumnje na vršenje radnji iz t. 3), 4), 5) i 6) ovog člana dužan da podnese krivičnu prijavu nadležnom tužilaštvu.

Nadzor nad radom zdravstvenih ustanova
Član 58.

Nadzor nad radom zdravstvenih ustanova obuhvata:

stručni nadzor i
unutrašnji nadzor.

Stručni nadzor
Član 59.

(1) Stručni nadzor obavlja se redovno i vanredno.
(2) Redovan i vanredan stručni nadzor iz stava 1. ovog člana vrši Ministarstvo u skladu sa propisom kojim je uređena zdravstvena zaštita.

Unutrašnji nadzor
Član 60.

(1) Zdravstvena ustanova obavezno sprovodi unutrašnji nadzor nad radom svojih organizacionih jedinica, kao i nad radom zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika.
(2) Direktor zdravstvene ustanove iz stava 1. ovog člana opštim aktom propisuje način obavljanja unutrašnjeg nadzora.

Komisija za stručni nadzor
Član 61.

(1) Ministar rješenjem imenuje komisiju za redovan stručni nadzor, koju čine predstavnici državnih službenika zaposlenih u Ministarstvu.
(2) Ministar rješenjem imenuje komisiju za vanredan stručni nadzor koju čine predstavnici državnih službenika zaposlenih u Ministarstvu i/ili istaknutih stručnjaka iz djelatnosti psihijatrije, uz zastupljenost oba pola, na prijedlog zdravstvene komore.
(3) Članovi Komisije iz st. 1. i 2. ovog člana nemaju pravo na naknadu.
(4) Po obavljenom stručnom nadzoru iz st. 1. i 2. ovog člana, komisija podnosi izvještaj ministru o utvrđenom stanju i predlaže mjere koje treba preduzeti ako takvo stanje nije zadovoljavajuće.
(5) Ministar donosi rješenje sa rokom za sprovođenje mjera iz stava 4. ovog člana.
(6) Ministar može privremeno zabraniti obavljanje djelatnosti psihijatrije u zdravstvenoj ustanovi, ukoliko u predviđenom roku ne sprovede naložene mjere.

Uslov za vanredni stručni nadzor
Član 62.

U vanrednom stručnom nadzoru, koji sprovodi komisija koju čine predstavnici istaknutih stručnjaka u skladu sa članom 61. stav 2. ovog zakona, ne mogu učestvovati lica sa nižim stručnim zvanjem od najvišeg stručnog zvanja koje ima zaposleni u zdravstvenoj ustanovi u kojoj se vrši vanredan stručni nadzor.

GLAVA IX

KAZNENE ODREDBE

Prekršaji pravnih lica
Član 63.

(1) Novčanom kaznom od 10.000 KM do 100.000 KM kazniće se pravno lice za prekršaj ako:

licu sa smetnjama u mentalnom zdravlju uskraćuje, odnosno povređuje prava iz čl. 15. i 16. ovog zakona,
ne pribavi pristanak na medicinsku intervenciju lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u vidu izjave u pisanom obliku (član 31),
ne omogući licu sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost da se savjetuje sa licem u koje ono ima povjerenje (član 31),
ne pribavi pristanak na medicinsku intervenciju zakonskog zastupnika lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju u vidu izjave u pisanom obliku (član 31),
se licu sa smetnjama u mentalnom zdravlju koje je povuklo pristanak na medicinsku intervenciju nisu u pisanom obliku prethodno objasnile posljedice prestanka primjenjivanja medicinske intervencije (član 35),
se roditelju, odnosno staratelju djeteta sa smetnjama u mentalnom zdravlju, zakonskom zastupniku lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju kojem je potpuno ili djelimično oduzeta poslovna sposobnost, a koji povlači pristanak na medicinsku intervenciju nisu u pisanom obliku prethodno objasnile posljedice prestanka primjenjivanja medicinske intervencije (član 35),
ne prati i ne evidentira u medicinskoj dokumentaciji fizičko i mentalno stanje lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju kada je primijenjeno fizičko ograničenje kretanja (član 37),
zdravstveni radnik poziv ne obrazloži u pisanom obliku (član 38),
načelnik odjeljenja psihijatrije bolnice, klinike za psihijatriju kliničkog centra, odnosno direktor specijalne bolnice i/ili zavoda za forenzičku psihijatriju ne dostavi obrazloženje ministarstvu nadležnom za unutrašnje poslove (član 38),
preduzima kliničko istraživanje nad licem sa smetnjama u mentalnom zdravlju u suprotnosti sa članom 41. ovog zakona,
zabrani druge radnje koje su suprotne ovom zakonu i propisima donesenim na osnovu ovog zakona.

(2) Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se odgovorno lice u pravnom licu novčanom kaznom od 1.000 KM do 20.000 KM.
(3) Pravno lice, odnosno zdravstvena ustanova u kojoj se preduzima kliničko istraživanje nad licem sa smetnjama u mentalnom zdravlju u suprotnosti sa članom 41. ovog zakona, pa time prouzrokuje znatnije pogoršanje zdravstvenog stanja nekog lica snosi krivičnu odgovornost u skladu sa propisima kojima je uređena oblast krivičnog zakonodavstva.

Prekršaji fizičkih lica
Član 64.

(1) Novčanom kaznom od 1.000 KM do 10.000 KM kazniće se fizičko lice za prekršaja ako:

postupi u suprotnosti sa članom 20. ovog zakona,
postupi u suprotnosti sa članom 35. ovog zakona,
postupi u suprotnosti sa članom 37. ovog zakona,
postupi u suprotnosti sa članom 38. ovog zakona,
postupi u suprotnosti sa članom 39. ovog zakona.

(2) Odgovorno lice u pravnom licu, odnosno fizičko lice koje u zdravstvenoj ustanovi odobri, odnosno sprovede kliničko istraživanje nad licem sa smetnjama u mentalnom zdravlju u suprotnosti sa članom 41. ovog zakona pa time prouzrokuje znatnije pogoršanje zdravstvenog stanja nekog lica snosi krivičnu odgovornost u skladu sa propisima kojima je uređena oblast krivičnog zakonodavstva.

GLAVA X

PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Rok za donošenje pravilnika i programa
Član 65.
(1) Ministar će u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona donijeti pravilnike, kojima propisuje:
1) postupak opšte procjene rizika i plan praćenja rizika lica sa smetnjаma u mentalnom zdravlju (član 30.),
2) zajedničko planiranje otpusta lica sa smetnjama u mentalnom zdravlju (član 42).
(2) Ministar će u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona donijeti program, kojim propisuje:
1) promociju mentalnog zdravlja građana u Republici za period od tri godine, (član 11).

Ispunjavanje uslova u pogledu stepena i vrste stručne spreme
Član 66.

Zdravstveni radnik i zdravstveni saradnik koji je po propisima koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona ispunjavao uslove koji se odnose na stepen i vrstu stručne spreme, odnosno koji je stručno usavršavanje stekao u obrazovnim ustanovama zdravstvenog usmjerenja, a kod kojih je promijenjen naziv stručne spreme, sa svojom stečenom stručnom spremom može pod jednakim uslovima kao zdravstveni radnik i zdravstveni saradnik iz člana 26. st. 2. i 3. ovog zakona obavljati poslove zdravstvene zaštite u zaštiti mentalnog zdravlja.
Prestanak važenja zakona
Član 67.

Stupanjem na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o zaštiti lica sa mentalnim poremećajima („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 46/04).

Stupanje na snagu zakona
Član 68.

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srpske“.

Broj: 02/1-021-604/20 PREDSJEDNIK
Datum: 25. jun 2020. godine NARODNE SKUPŠTINE

Nedeljko Čubrilović

Advokatska kancelarija

Advokat

Prnjavorac